W związku z pandemią koronawirusa poczta elektroniczna i inne elementy pracy grupowej, takie jak narzędzia konferencyjne lub komunikatory internetowe stały się wsparciem dla wielu uczniów
i nauczycieli, wykorzystujących zdalne metody nauczania. Korzystając z nich, warto
pamiętać o bezpiecznym przetwarzaniu danych.
JEŚLI JESTEŚ NAUCZYCIELEM...
─ Nauczyciel może przetwarzać dane osobowe uczniów
i ich rodziców tylko w celach związanych z wykonywaniem
swoich obowiązków służbowych.
─ Nauczyciel musi pamiętać o bezpiecznym korzystaniu
z komputerów i innych urządzeń zarówno wtedy,
gdy zapewnił mu je pracodawca, jak i wtedy, gdy korzysta
z własnych.
─ RODO nie zabrania wykorzystywania przez nauczyciela
prywatnego komputera, tabletu, czy telefonu do przetwarzania
danych osobowych w związku ze zdalnym
prowadzeniem zajęć. Urządzenia te muszą być jednak
odpowiednio zabezpieczone, a nauczyciel powinien postępować
zgodnie z polityką lub inną procedurą wprowadzoną
w tym zakresie w szkole.
─ Jeżeli nauczyciel używa własnego urządzenia, powinien
samodzielnie spełnić podstawowe wymogi bezpieczeństwa.
Przede wszystkim należy sprawdzić, czy wykorzystywane
urządzenie ma aktualny system operacyjny,
czy używane są na nim programy, w szczególności programy
antywirusowe, czy dokonane są niezbędne aktualizacje.
Na bieżąco aktualizowane powinny być także zainstalowane
programy antymalware i antyspyware. Należy rozważnie
instalować na swoich urządzeniach oprogramowanie
i pobierać je tylko z wiarygodnych źródeł (ze stron
producentów).
─ Przechowując dane na sprzęcie, do którego mogą
mieć dostęp inne osoby, należy używać mocnych haseł
dostępowych, a przed odejściem od stanowiska pracy
urządzenie powinno zostać zablokowane. Zalecane
jest także skonfigurowanie automatycznego blokowania
komputera po pewnym czasie bezczynności,
oraz założenie odrębnych kont użytkowników w przypadku
korzystania z komputera przez wiele osób.
─ Podczas korzystania z programów lub aplikacji mobilnych
należy korzystać z możliwych do zastosowania
w nich mechanizmów ochrony prywatności użytkowników.
Jeśli użycie jakiegoś programu wymaga logowania, warto
zadbać o silne hasło dostępu, a dodatkowo chronić
je przed utratą czy dostępem osób nieuprawnionych.
─ Gdy dane są przechowywane na urządzeniach przenośnych
(np. pamięć USB), muszą być bezwzględnie szyfrowane
i chronione hasłem, by zapewnić odpowiednie
bezpieczeństwo danych osobowych, w tym ochronę
przed niedozwolonym lub niezgodnym z prawem przetwarzaniem
oraz przypadkową utratą, zniszczeniem
lub uszkodzeniem.
─ W podstawowym zakresie komunikację z uczniami
i rodzicami prowadzi się poprzez wdrożone w szkole rozwiązania
teleinformatyczne, np. dzienniki elektroniczne.
W takiej sytuacji nauczyciel musi nadal zachowywać
podstawowe zasady bezpieczeństwa przy zdalnym
łączeniu się z dziennikiem elektronicznym ze swojego
urządzenia w domu.
─ Prowadzenie zajęć zdalnych może wymagać korzystania
przez nauczyciela z poczty elektronicznej
do kontaktu z uczniami lub rodzicami. Nauczyciel
powinien prowadzić taką korespondencję ze służbowej
skrzynki pocztowej, którą powinna zapewnić mu szkoła.
Jeżeli szkoła nie zapewniła nauczycielom służbowych
skrzynek poczty elektronicznej, to jeżeli wykorzystują
oni do celów służbowych prywatną skrzynkę pocztową
muszą pamiętać, aby korzystać z niej w sposób rozważny
i bezpieczny.
─ Szczególną uwagę nauczyciel musi zwrócić na zabezpieczenie
danych osobowych udostępnianych w przesyłanych
wiadomościach. Zawsze przed wysłaniem
wiadomości, należy upewnić się , czy niezbędne
jest wysłanie danych osobowych, oraz że zamierza
wysyłać ją do właściwego adresata. Ponadto trzeba
sprawdzić, czy w nazwie adresu e-mail adresata
nie ma np. przestawionych lub pominiętych znaków
tak, aby nie wysłać takiej wiadomości do osób nieupoważnionych.
Podczas wysyłania korespondencji
zbiorczej powinno się korzystać z opcji „UDW”, dzięki
której odbiorcy wiadomości nie będą widzieć wzajemnie
swoich adresów e-mail.
─ Nauczyciel powinien wykorzystywać w zdalnym prowadzeniu
zajęć te platformy edukacyjne lub narzędzia
do e-learningu, które zostały wdrożone w szkole. W takiej
sytuacji może oczekiwać, że prowadzenie zajęć zdalnych
będzie bezpieczne. Powinien wtedy przestrzegać przyjętych
przez szkołę instrukcji i procedur dotyczących ochrony
danych osobowych oraz musi zachować podstawowe
zasady bezpieczeństwa przy zdalnym łączeniu się z taką
platformą ze swojego urządzenia w domu.
─ Szkoła powinna samodzielnie wdrożyć wybraną spośród
dostępnych metodę i technikę kształcenia na odległość
lub inny sposób realizacji zadań zdalnie. Nauczyciele
nie powinni jednak sami decydować o korzystaniu
z konkretnych rozwiązań (np. prowadzenie lekcji za pomocą
komunikatorów czy wideonarzędzi). Biorąc jednak
pod uwagę nadzwyczajną sytuację i konieczność
natychmiastowego rozpoczęcia zajęć zdalnych, może
to być w niektórych sytuacjach uzasadnione. Należy jednak
pamiętać, że za przetwarzanie danych uczniów
przy wykorzystaniu narzędzi wdrożonych samodzielnie
przez nauczyciela zawsze odpowiedzialność ponosi
szkoła. Dlatego przyjmowanie określonego rozwiązania
powinno się odbywać w uzgodnieniu z dyrektorem
szkoły, który musi mieć świadomość, jakie narzędzia
są wykorzystywane do prowadzenia zdalnej edukacji
w szkole, lub wyznaczonym przez niego koordynatorem
pracy zdalnej. Takie rozwiązanie powinno być traktowane
jako tymczasowe.
─ Zawsze przy wyborze aplikacji lub innych narzędzi wykorzystywanych
do zdalnej edukacji bądź komunikacji
z uczniami należy się zastanowić, czy jest niezbędne,
aby przetwarzały one dane osobowe, a jeżeli tak,
czy można zminimalizować ich zakres, bądź wykorzystywać
tylko pseudonimy (np. pierwsza litera imienia
itp.) Należy także sprawdzić zasady świadczenia usługi
i zasady przetwarzania danych przez usługodawcę (politykę
prywatności).
─ W obecnej sytuacji nauczyciel w porozumieniu
z dyrektorem szkoły powinien uwzględnić, jakie realne
możliwości komunikowania się z nim mają uczniowie
lub rodzice, pod warunkiem, że wskazany przez nich
konkretny rodzaj komunikatora internetowego zapewnia
bezpieczeństwo komunikacji.
─ Na ogólnie dostępnych portalach lub stronach internetowych
nauczyciel może jedynie publikować materiały
edukacyjne, natomiast nie może przetwarzać danych
osobowych uczniów lub rodziców.
─ W celu sprawdzania i monitorowania obecności
uczniów w zajęciach prowadzonych zdalnie nauczyciel
powinien zachować proporcjonalność i minimalizację
danych. Dla przykładu nie może w tym celu korzystać
z narzędzi zbierających dane biometryczne, w tym wykorzystujących
systemy wykrywania twarzy.
JEŚLI JESTEŚ RODZICEM…
Szkoła może wymagać od ucznia jedynie danych niezbędnych
do założenia przez niego konta w odpowiednim
systemie zdalnego nauczania oraz w celu realizacji
obowiązku nauki w formie zdalnej (na podstawie
art. 35 ustawy – Prawa oświatowego w związku
z art. 6 ust. 1 lit e RODO).
─ Rodzic (opiekun prawny) ma prawo wiedzieć, jak szkoła
jako administrator będzie przetwarzała dane osobowe jego
dziecka w trakcie nauki zdalnej oraz jakie w związku
z tym przysługują mu prawa.
─ Jeżeli platformy wykorzystywane do zdalnego nauczania
są odrębnymi od szkoły administratorami przetwarzanych
przez siebie danych, to rodzice i dzieci powinni
od nich otrzymać klauzulę informacyjną o podstawowych
zasadach i zakresie zbierania danych oraz administratorze,
np. podczas zakładania konta.
Uwaga!
Podstawę prawną realizacji zajęć szkolnych w formie
pracy zdalnej określa rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej z 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych
rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania
jednostek systemu oświaty w związku
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem
COVID-19 (Dz.U. poz. 493).
Warto przeczytać:
• ochrona danych osobowych podczas pracy zdalnej
https://uodo.gov.pl/pl/138/1459
• dane dzieci bezpieczne w sieci
https://uodo.gov.pl/pl/138/1363
• ochrona danych osobowych w szkole
https://uodo.gov.pl/pl/383/479
• tworzenie haseł dostępowych
https://uodo.gov.pl/pl/138/1285